Выпуски

 / 

2025

 / 

Февраль

  

К 70-летию со дня рождения В.А. Рубакова. Обзоры актуальных проблем


Космологические сценарии без начальной сингулярности в скалярно-тензорных теориях и их устойчивость

  а, б,   а, в, г
а Институт ядерных исследований Российской академии наук, проспект 60-летия Октября 7а, Москва, 117312, Российская Федерация
б Московский государственный университет имени М.В. Ломоносова, Физический факультет, Ленинские горы 1 стр. 2, Москва, 119991, Российская Федерация
в Институт теоретической и математической физики Московского государственного университета имени М. В. Ломоносова, Ломоносовский просп. 27, корп. 1, Москва, 119192, Российская Федерация
г Национальный исследовательский центр «Курчатовский институт», пл. акад. Курчатова 1, Москва, 123182, Российская Федерация

Представлен краткий обзор развития и текущего состояния исследований моделей ранней Вселенной без начальной сингулярности, а именно сценариев космологического отскока и генезиса, построенных в рамках широкого класса скалярно-тензорных теорий, в частности, в теории Хорндески и её обобщениях. Обзор сосредоточен на темах, связанных с линейной устойчивостью возмущений на фоне несингулярных космологических решений: 1) запрещающая теорема, справедливая для космологических моделей без начальной сингулярности в рамках теории Хорндески, 2) расширенный перечень возможных способов обхода указанной запрещающей теоремы, 3) роль дисформных преобразований, связывающих подклассы теории Хорндески с обобщёнными теориями, такими как DHOST-теории, 4) влияние на устойчивость дополнительных полей материи и потенциальное возникновение возмущений, распространяющихся со сверхсветовыми скоростями, в многокомпонентных системах.

Текст pdf (881 Кб)
English fulltext is available at DOI: 10.3367/UFNe.2024.12.039826
Адреса для корреспонденции:  volkova.viktoriya@physics.msu.ru и  sa.mironov_1@physics.msu.ru
Ключевые слова: скалярно-тензорные теории, космология без начальной сингулярности, устойчивость, сверхсветовые моды, космологический отскок, генезис
PACS: 04.20.Dw, 04.50.Kd, 98.80.Bp (все)
DOI: 10.3367/UFNr.2024.12.039826
URL: https://ufn.ru/ru/articles/2025/2/d/
Цитата: Волкова В Е, Миронов С А "Космологические сценарии без начальной сингулярности в скалярно-тензорных теориях и их устойчивость" УФН 195 172–187 (2025)
BibTexBibNote ® (generic)BibNote ® (RIS)MedlineRefWorks

Поступила: 24 сентября 2024, доработана: 11 декабря 2024, 24 декабря 2024

English citation: Volkova V E, Mironov S A “Nonsingular cosmological scenarios in scalar-tensor theories and their stabilityPhys. Usp. 68 163–176 (2025); DOI: 10.3367/UFNe.2024.12.039826

Список литературы (161) ↓ Статьи, ссылающиеся на эту (1) Похожие статьи (6)

  1. Starobinsky A A Phys. Lett. B 91 99 (1980)
  2. Guth A H Phys. Rev. D 23 347 (1981)
  3. Brandenberger R H hep-ph/9910410
  4. Turok N Class. Quantum Grav. 19 3449 (2002)
  5. Borde A, Vilenkin A Int. J. Mod. Phys. D 5 813 (1996); Borde A, Vilenkin A gr-qc/9612036
  6. Borde A, Guth A H, Vilenkin A Phys. Rev. Lett. 90 151301 (2003); Borde A, Guth A H, Vilenkin A gr-qc/0110012
  7. Lesnefsky J E, Easson D A, Davies P C W Phys. Rev. D 107 044024 (2023); Lesnefsky J E, Easson D A, Davies P C W arXiv:2207.00955
  8. Easson D A, Lesnefsky J E arXiv:2402.13031
  9. Easson D A, Lesnefsky J E arXiv:2404.03016
  10. Lehners J-L Phys. Rep. 465 223 (2008); Lehners J-L arXiv:0806.1245
  11. Novello M, Perez Bergliaffa S E Phys. Rep. 463 127 (2008); Novello M, Perez Bergliaffa S E arXiv:0802.1634
  12. Cai Y-F Sci. China Phys. Mech. Astron. 57 1414 (2014); Cai Y-F arXiv:1405.1369
  13. Battefeld D, Peter P Phys. Rep. 571 1 (2015); Battefeld D, Peter P arXiv:1406.2790
  14. Creminelli P et al J. High Energy Phys. 2006 (12) 080 (2006); Creminelli P et al hep-th/0606090
  15. Creminelli P, Nicolis A, Trincherini E J. Cosmol. Astropart. Phys. 2010 (11) 021 (2010); Creminelli P, Nicolis A, Trincherini E arXiv:1007.0027
  16. Рубаков В А УФН 184 137 (2014); Rubakov V A Phys. Usp. 57 128 (2014)
  17. Dubovsky S et al J. High Energy Phys. 2006 (03) 025 (2006); Dubovsky S et al hep-th/0512260
  18. Penrose R Phys. Rev. Lett. 14 57 (1965)
  19. Murphy G L Phys. Rev. D 8 4231 (1973)
  20. Старобинский А А Письма в Астрон. журн. 4 155 (1978); Starobinskii A A Sov. Astron. Lett. 4 82 (1978)
  21. Durrer R, Laukenmann J Class. Quantum Grav. 13 1069 (1996); Durrer R, Laukenmann J gr-qc/9510041
  22. Falciano F T, Lilley M, Peter P Phys. Rev. D 77 083513 (2008); Falciano F T, Lilley M, Peter P arXiv:0802.1196
  23. Horndeski G W Int. J. Theor. Phys. 10 363 (1974)
  24. Nicolis A, Rattazzi R, Trincherini E Phys. Rev. D 79 064036 (2009); Nicolis A, Rattazzi R, Trincherini E arXiv:0811.2197
  25. Deffayet C, Esposito-Farèse G, Vikman A Phys. Rev. D 79 084003 (2009); Deffayet C, Esposito-Farèse G, Vikman A arXiv:0901.1314
  26. Deffayet C, Deser S, Esposito-Farèse G Phys. Rev. D 80 064015 (2009); Deffayet C, Deser S, Esposito-Farèse G arXiv:0906.1967
  27. Deffayet C et al Phys. Rev. D 84 064039 (2011); Deffayet C et al arXiv:1103.3260
  28. Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J Prog. Theor. Phys. 126 511 (2011)
  29. Brans C, Dicke R H Phys. Rev. 124 925 (1961)
  30. Sotiriou T P, Faraoni V Rev. Mod. Phys. 82 451 (2010); Sotiriou T P, Faraoni V arXiv:0805.1726
  31. De Felice A, Tsujikawa S Living Rev. Relat. 13 3 (2010); De Felice A, Tsujikawa S arXiv:1002.4928
  32. Chiba T, Okabe T, Yamaguchi M Phys. Rev. D 62 023511 (2000); Chiba T, Okabe T, Yamaguchi M astro-ph/9912463
  33. Armendariz-Picon C, Mukhanov V, Steinhardt P J Phys. Rev. Lett. 85 4438 (2000); Armendariz-Picon C, Mukhanov V, Steinhardt P J astro-ph/0004134
  34. Armendariz-Picon C, Mukhanov V, Steinhardt P J Phys. Rev. D 63 103510 (2001); Armendariz-Picon C, Mukhanov V, Steinhardt P J astro-ph/0006373
  35. Deffayet C et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2010 (10) 026 (2010); Deffayet C et al arXiv:1008.0048
  36. Pujolàs O, Sawicki I, Vikman A J. High Energy Phys. 2011 (11) 156 (2011); Pujolàs O, Sawicki I, Vikman A arXiv:1103.5360
  37. Charmousis C et al Phys. Rev. D 85 104040 (2012); Charmousis C et al arXiv:1112.4866
  38. Charmousis C et al Phys. Rev. Lett. 108 051101 (2012); Charmousis C et al arXiv:1106.2000
  39. de Rham C, Tolley A J J. Cosmol. Astropart. Phys. 2010 (05) 015 (2010); de Rham C, Tolley A J arXiv:1003.5917
  40. Goon G, Hinterbichler K, Trodden M J. Cosmol. Astropart. Phys. 2011 (07) 017 (2011); Goon G, Hinterbichler K, Trodden M arXiv:1103.5745
  41. Armendáriz-Picón C, Damour T, Mukhanov V Phys. Lett. B 458 209 (1999); Armendáriz-Picón C, Damour T, Mukhanov V hep-th/9904075
  42. Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J Phys. Rev. Lett. 105 231302 (2010); Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J arXiv:1008.0603
  43. Kobayashi T Rep. Prog. Phys. 82 086901 (2019); Kobayashi T arXiv:1901.07183
  44. Heisenberg L Phys. Rep. 796 1 (2019); Heisenberg L arXiv:1807.01725
  45. Langlois D, Noui K J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (02) 034 (2016); Langlois D, Noui K arXiv:1510.06930
  46. Langlois D, Noui K J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (07) 016 (2016); Langlois D, Noui K arXiv:1512.06820
  47. Crisostomi M, Koyama K, Tasinato G J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (04) 044 (2016); Crisostomi M, Koyama K, Tasinato G arXiv:1602.03119
  48. Ben Achour J et al J. High Energy Phys. 2016 (12) 100 (2016); Ben Achour J et al arXiv:1608.08135
  49. Langlois D Int. J. Mod. Phys. D 28 (05) 1942006 (2019); Langlois D arXiv:1811.06271
  50. Ben Achour J, Langlois D, Noui K Phys. Rev. D 93 124005 (2016); Ben Achour J, Langlois D, Noui K arXiv:1602.08398
  51. Bekenstein J D Phys. Rev. D 48 3641 (1993); Bekenstein J D gr-qc/9211017
  52. Bettoni D, Liberati S Phys. Rev. D 88 084020 (2013); Bettoni D, Liberati S arXiv:1306.6724
  53. Crisostomi M et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (03) 038 (2016); Crisostomi M et al arXiv:1601.04658
  54. Creminelli P, Vernizzi F Phys. Rev. Lett. 119 251302 (2017); Creminelli P, Vernizzi F arXiv:1710.05877
  55. Mironov S, Volkova V Int. J. Mod. Phys. A 37 (14) 2250088 (2022); Mironov S, Volkova V arXiv:2204.05889
  56. Zumalacárregui M, García-Bellido J Phys. Rev. D 89 064046 (2014); Zumalacárregui M, García-Bellido J arXiv:1308.4685
  57. Gleyzes J et al Phys. Rev. Lett. 114 211101 (2015); Gleyzes J et al arXiv:1404.6495
  58. Gao X Phys. Rev. D 90 081501 (2014); Gao X arXiv:1406.0822
  59. Gleyzes J et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2015 (02) 018 (2015); Gleyzes J et al arXiv:1408.1952
  60. de Rham C, Matas A J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (06) 041 (2016); de Rham C, Matas A arXiv:1604.08638
  61. Langlois D et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2017 (05) 033 (2017); Langlois D et al arXiv:1703.03797
  62. Tipler F J Phys. Rev. D 17 2521 (1978)
  63. Creminelli P et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (11) 047 (2016); Creminelli P et al arXiv:1610.04207
  64. Cai Y et al J. High Energy Phys. 2017 (01) 090 (2017); Cai Y et al arXiv:1610.03400
  65. Горбунов Д С, Рубаков В А Введение в теорию ранней Вселенной. Космологические возмущения. Инфляционная теория (М.: КРАСАНД, 2010); Пер. на англ. яз., Gorbunov D S, Rubakov V A Introduction to the Theory of the Early Universe: Cosmological Perturbations and Inflationary Theory (Singapore: World Scientific, 2011)
  66. Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J arXiv:1105.5723
  67. Kolevatov R, Mironov S, Sukhov N, Volkova V J. Cosmol. Astropart. Phys. 2017 (08) 038 (2017); Kolevatov R, Mironov S, Sukhov N, Volkova V arXiv:1705.06626
  68. Dobre D A et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2018 (03) 020 (2018); Dobre D A et al arXiv:1712.10272
  69. Qiu T et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2011 (10) 036 (2011); Qiu T et al arXiv:1108.0593
  70. Easson D A, Sawicki I, Vikman A J. Cosmol. Astropart. Phys. 2011 (11) 021 (2011); Easson D A, Sawicki I, Vikman A arXiv:1109.1047
  71. Cai Y-F, Easson D A, Brandenberger R J. Cosmol. Astropart. Phys. 2012 (08) 020 (2012); Cai Y-F, Easson D A, Brandenberger R arXiv:1206.2382
  72. Osipov M, Rubakov V J. Cosmol. Astropart. Phys. 2013 (11) 031 (2013); Osipov M, Rubakov V arXiv:1303.1221
  73. Koehn M, Lehners J-L, Ovrut B A Phys. Rev. D 90 025005 (2014); Koehn M, Lehners J-L, Ovrut B A arXiv:1310.7577
  74. Battarra L et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2014 (07) 007 (2014); Battarra L et al arXiv:1404.5067
  75. Qiu T, Wang Y-T J. High Energy Phys. 2015 (04) 130 (2015); Qiu T, Wang Y-T arXiv:1501.03568
  76. Ijjas A, Steinhardt P J Phys. Rev. Lett. 117 121304 (2016); Ijjas A, Steinhardt P J arXiv:1606.08880
  77. Ijjas A, Steinhardt P J Phys. Lett. B 764 289 (2017); Ijjas A, Steinhardt P J arXiv:1609.01253
  78. Sberna L, Pani P Phys. Rev. D 96 124022 (2017); Sberna L, Pani P arXiv:1708.06371
  79. Liu Z-G, Zhang J, Piao Y-S Phys. Rev. D 84 063508 (2011); Liu Z-G, Zhang J, Piao Y-S arXiv:1105.5713
  80. Hinterbichler K, Joyce A, Khoury J J. Cosmol. Astropart. Phys. 2012 (06) 043 (2012); Hinterbichler K, Joyce A, Khoury J arXiv:1202.6056
  81. Liu Z-G, Piao Y-S Phys. Lett. B 718 734 (2013); Liu Z-G, Piao Y-S arXiv:1207.2568
  82. Hinterbichler K et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2012 (12) 030 (2012); Hinterbichler K et al arXiv:1209.5742
  83. Creminelli P et al J. High Energy Phys. 2013 (02) 006 (2013); Creminelli P et al arXiv:1209.3768
  84. Hinterbichler K et al Phys. Rev. Lett. 110 241303 (2013); Hinterbichler K et al arXiv:1212.3607
  85. Liu Z-G, Piao Y-S Phys. Rev. D 88 043520 (2013); Liu Z-G, Piao Y-S arXiv:1301.6833
  86. Rubakov V A Phys. Rev. D 88 044015 (2013); Rubakov V A arXiv:1305.2614
  87. Elder B, Joyce A, Khoury J Phys. Rev. D 89 044027 (2014); Elder B, Joyce A, Khoury J arXiv:1311.5889
  88. Nishi S et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2014 (03) 008 (2014); Nishi S et al arXiv:1401.1045
  89. Pirtskhalava D et al J. High Energy Phys. 2014 (12) 151 (2014); Pirtskhalava D et al arXiv:1410.0882
  90. Nishi S, Kobayashi T J. Cosmol. Astropart. Phys. 2015 (03) 057 (2015); Nishi S, Kobayashi T arXiv:1501.02553
  91. Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J J. Cosmol. Astropart. Phys. 2015 (07) 017 (2015); Kobayashi T, Yamaguchi M, Yokoyama J arXiv:1504.05710
  92. Nishi S, Kobayashi T J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (04) 018 (2016); Nishi S, Kobayashi T arXiv:1601.06561
  93. Nishi S, Kobayashi T Phys. Rev. D 95 064001 (2017); Nishi S, Kobayashi T arXiv:1611.01906
  94. Libanov M, Mironov S, Rubakov V J. Cosmol. Astropart. Phys. 2016 (08) 037 (2016); Libanov M, Mironov S, Rubakov V arXiv:1605.05992
  95. Kobayashi T Phys. Rev. D 94 043511 (2016); Kobayashi T arXiv:1606.05831
  96. Mironov S Universe 5 (2) 52 (2019)
  97. Kolevatov R, Mironov S Phys. Rev. D 94 123516 (2016); Kolevatov R, Mironov S arXiv:1607.04099
  98. Akama S, Kobayashi T Phys. Rev. D 95 064011 (2017); Akama S, Kobayashi T arXiv:1701.02926
  99. Akama S, Kobayashi T Phys. Rev. D 99 043522 (2019); Akama S, Kobayashi T arXiv:1810.01863
  100. Ageeva Yu, Evseev O, Melichev O, Rubakov V EPJ Web Conf. 191 07010 (2018); Ageeva Yu, Evseev O, Melichev O, Rubakov V arXiv:1810.00465
  101. Ageeva Y, Evseev O, Melichev O, Rubakov V Phys. Rev. D 102 023519 (2020); Ageeva Y, Evseev O, Melichev O, Rubakov V arXiv:2003.01202
  102. Ageeva Y, Petrov P, Rubakov V Phys. Rev. D 104 063530 (2021); Ageeva Y, Petrov P, Rubakov V arXiv:2104.13412
  103. Akama S, Hirano S Phys. Rev. D 107 063504 (2023); Akama S, Hirano S arXiv:2211.00388
  104. Rubakov V A, Wetterich C Symmetry 14 2557 (2022); Rubakov V A, Wetterich C arXiv:2210.11198
  105. Mironov S, Rubakov V, Volkova V J. Cosmol. Astropart. Phys. 2018 (10) 050 (2018); Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:1807.08361
  106. Ijjas A J. Cosmol. Astropart. Phys. 2018 (02) 007 (2018); Ijjas A arXiv:1710.05990
  107. Mironov S, Shtennikova A J. Cosmol. Astropart. Phys. 2023 (06) 037 (2023); Mironov S, Shtennikova A arXiv:2212.03285
  108. Миронов С А, Штенникова А М Письма в ЖЭТФ 119 330 (2024); Mironov S A, Shtennikova A M JETP Lett. 119 339 (2024); Mironov S A, Shtennikova A M arXiv:2305.19171
  109. Afshordi N, Chung D J H, Geshnizjani G Phys. Rev. D 75 083513 (2007); Afshordi N, Chung D J H, Geshnizjani G hep-th/0609150
  110. Afshordi N et al Phys. Rev. D 75 123509 (2007); Afshordi N et al astro-ph/0702002
  111. Afshordi N Phys. Rev. D 80 081502 (2009); Afshordi N arXiv:0907.5201
  112. Iyonaga A, Takahashi K, Kobayashi T J. Cosmol. Astropart. Phys. 2018 (12) 002 (2018); Iyonaga A, Takahashi K, Kobayashi T arXiv:1809.10935
  113. Gomes H, Guariento D C Phys. Rev. D 95 104049 (2017); Gomes H, Guariento D C arXiv:1703.08226
  114. De Felice A et al Phys. Rev. D 98 084024 (2018); De Felice A et al arXiv:1803.06241
  115. Boruah S S et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2018 (08) 031 (2018); Boruah S S et al arXiv:1802.06818
  116. Kim J L, Geshnizjani G J. Cosmol. Astropart. Phys. 2021 (03) 104 (2021); Kim J L, Geshnizjani G arXiv:2010.06645
  117. Hosseini Mansoori S A, Molaee Z J. Cosmol. Astropart. Phys. 2023 (01) 022 (2023); Hosseini Mansoori S A, Molaee Z arXiv:2207.06720
  118. Ganz A et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2023 (04) 060 (2023); Ganz A et al arXiv:2212.13561
  119. Mironov S, Valencia-Villegas M Phys. Rev. D 108 024057 (2023); Mironov S, Valencia-Villegas M arXiv:2304.04722
  120. Mironov S, Valencia-Villegas M Phys. Rev. D 109 044073 (2024); Mironov S, Valencia-Villegas M arXiv:2307.06929
  121. Ahmedov B et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2023 (08) 074 (2023); Ahmedov B et al arXiv:2306.13473
  122. Ahmedov B et al arXiv:2311.11977
  123. Mironov S, Valencia-Villegas M J. Cosmol. Astropart. Phys. 2024 (07) 030 (2024); Mironov S, Valencia-Villegas M arXiv:2405.08673
  124. Cai Y et al Eur. Phys. J. C 77 369 (2017); Cai Y et al arXiv:1701.04330
  125. Cai Y, Piao Y-S Phys. Rev. D 96 124028 (2017); Cai Y, Piao Y-S arXiv:1707.01017
  126. Ye G, Piao Y-S Commun. Theor. Phys. 71 427 (2019); Ye G, Piao Y-S arXiv:1901.02202
  127. Ye G, Piao Y S Phys. Rev. D 99 084019 (2019); Ye G, Piao Y S arXiv:1901.08283
  128. Cai Y, Piao Y S J. High Energy Phys. 2017 (09) 027 (2017); Cai Y, Piao Y S arXiv:1705.03401
  129. Mironov S, Rubakov V, Volkova V Phys. Rev. D 100 083521 (2019); Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:1905.06249
  130. Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:1906.12139; Волкова В Е, Миронов С А, Рубаков В А ЖЭТФ 156 651 (2019); Volkova V E, Mironov S A, Rubakov V A J. Exp. Theor. Phys. 129 553 (2019)
  131. Ilyas A et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2020 (09) 002 (2020); Ilyas A et al arXiv:2002.08269
  132. Ilyas A et al J. High Energy Phys. 2021 (01) 141 (2021); Ilyas A et al arXiv:2009.10351
  133. Zhu M et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2021 (11) 045 (2021); Zhu M et al arXiv:2108.01339
  134. Zhu M, Zheng Y J. High Energy Phys. 2021 (11) 163 (2021); Zhu M, Zheng Y arXiv:2109.05277
  135. Arroja F et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2015 (09) 051 (2015); Arroja F et al arXiv:1506.08575
  136. Domènech G et al Phys. Rev. D 92 084027 (2015); Domènech G et al arXiv:1507.05390
  137. Takahashi K et al Phys. Rev. D 95 084053 (2017); Takahashi K et al arXiv:1702.01849
  138. Babichev E et al Adv. Theor. Math. Phys. 25 309 (2021); Babichev E et al arXiv:1907.12333
  139. Babichev E et al Prog. Theor. Exp. Phys. 2022 013A01 (2022); Babichev E et al arXiv:2109.00912
  140. Takahashi K, Motohashi H, Minamitsuji M Phys. Rev. D 105 024015 (2022); Takahashi K, Motohashi H, Minamitsuji M arXiv:2111.11634
  141. Takahashi K, Minamitsuji M, Motohashi H Prog. Theor. Exp. Phys. 2023 013E01 (2023); Takahashi K, Minamitsuji M, Motohashi H arXiv:2209.02176
  142. Takahashi K Phys. Rev. D 108 084031 (2023); Takahashi K arXiv:2307.08814
  143. Babichev E et al arXiv:2405.13126
  144. Deffayet C, Garcia-Saenz S Phys. Rev. D 102 064037 (2020); Deffayet C, Garcia-Saenz S arXiv:2004.11619
  145. Garcia-Saenz S, Deffayet C Phys. Sci. Forum 2 (1) 46 (2021)
  146. Takahashi K, Kimura R, Motohashi H Phys. Rev. D 107 044018 (2023); Takahashi K, Kimura R, Motohashi H arXiv:2212.13391
  147. Ikeda T, Takahashi K, Kobayashi T Phys. Rev. D 108 044006 (2023); Ikeda T, Takahashi K, Kobayashi T arXiv:2302.03418
  148. Adams A et al J. High Energy Phys. 2006 (10) 014 (2006); Adams A et al hep-th/0602178
  149. Bruneton J-P Phys. Rev. D 75 085013 (2007); Bruneton J-P gr-qc/0607055
  150. Kang J U, Vanchurin V, Winitzki S Phys. Rev. D 76 083511 (2007); Kang J U, Vanchurin V, Winitzki S arXiv:0706.3994
  151. Babichev E, Mukhanov V, Vikman A J. High Energy Phys. 2008 (02) 101 (2008); Babichev E, Mukhanov V, Vikman A arXiv:0708.0561
  152. Burrage C et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2012 (07) 004 (2012); Burrage C et al arXiv:1111.5549
  153. Evslin J J. High Energy Phys. 2012 (03) 009 (2012); Evslin J arXiv:1112.1349
  154. Hinterbichler K,Nicolis A, Porrati M J. High Energy Phys. 2009 (09) 089 (2009); Hinterbichler K,Nicolis A, Porrati M arXiv:0905.2359
  155. de Fromont P et al J. High Energy Phys. 2013 (07) 067 (2013); de Fromont P et al arXiv:1303.0274
  156. Kolevatov R S Phys. Rev. D 92 123532 (2015); Kolevatov R S arXiv:1508.00046
  157. Mironov S, Rubakov V, Volkova V J. Cosmol. Astropart. Phys. 2020 (05) 024 (2020); Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:1910.07019
  158. Easson D A, Sawicki I, Vikman A J. Cosmol. Astropart. Phys. 2013 (07) 014 (2013); Easson D A, Sawicki I, Vikman A arXiv:1304.3903
  159. Crisostomi M et al J. Cosmol. Astropart. Phys. 2019 (01) 030 (2019); Crisostomi M et al arXiv:1810.12070
  160. Mironov S, Rubakov V, Volkova V Phys. Scr. 95 084002 (2020); Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:2005.12626
  161. Mironov S, Rubakov V, Volkova V J. High Energy Phys. 2021 (04) 035 (2021); Mironov S, Rubakov V, Volkova V arXiv:2011.14912

© Успехи физических наук, 1918–2025
Электронная почта: ufn@ufn.ru Телефоны и адреса редакции О журнале Пользовательское соглашение